Pure fonksiyonları anlatırken bu yazıda bahsedeceğim değişmez (immutable) türlerin adını anmıştım. Değişmez türlerde tıpkı saf fonksiyonlar gibi uygulayabildiğimiz zaman kodlarımızın getireceği olası baş ağrılarını azaltmaktadır. Önce kısaca tanımı yapayım.
Immutable türler, bir kere oluşturulduktan sonra durumu (state) değişmeyen sınıf veya yapılardır.
Bu şekilde olan türleri farkında olmasak da aslında sıklıkla kullanıyoruz. Örneğin, int, string gibi en sık kullandığımız türler bu şekildedir. Hemen örnek gelsin.
string metin = "test";
metin = "deneme";bu basit örnekte metin değişkenine önce "test" değeri verilmekte daha sonra "deneme" değeri verilmektedir. Arka tarafta değişken için ayrılan bellek bölgesi temizlenip yerine yeni değer yazılmamaktadır. Aksine değer her değiştiğinde değişken yep yeni bir string nesnesi almaktadır.
Peki neden değişmez türleri kullanmak gerekir? Eğer bir türün değerinin oluşturulduktan sonra bir daha değişmeyeceğini bilirseniz, bunun için fazladan kontroller yapmanıza gerek kalmaz. Bu sayede de sınıfın iç bütünlüğü bozulmaz. Ek bir fayda olarak, bu türler kendiliğinden _thread safe_dir.
Biraz örnek vermek istiyorum:
internal sealed class Tarih
{
public int Gun { get; set; }
public int Ay { get; set; }
public int Yil { get; set; }
}
internal sealed class Ogrenci
{
public string Ad { get; set; }
public string Soyad { get; set; }
Tarih _dogumTarihi;
public Tarih DogumTarihi
{
get { return _dogumTarihi; }
set
{
if (value.Yil < DateTime.Today.Year - 130)
{
throw new Exception("Yaş 130 dan büyük olamaz");
}
_dogumTarihi = value;
}
}
}
private static void Main()
{
var cihan = new Ogrenci
{
Ad = "Cihan",
Soyad = "Yakar",
DogumTarihi = new Tarih { Gun = 3, Ay = 1, Yil = 1986 }
};
cihan.DogumTarihi.Yil = 1801;
}Bu örnekte yer alan Tarih ve Ogrenci sınıflarının ikisi de değişmez yapıda değildir. Doğal olarak yapıcı (constructor) metot haricinde de ne zaman istenirse değişiklik yapılabilmektedir. Diyelim ki bir Ogrenci mutlaka 130 yaşından küçük olmalıdır diye bir şartımız olsun. Bu durumda son satırlara doğru olan cihan.DogumTarihi.Yil = 1801; atamasını nasıl engelleyebilirim? Tarih sınıfına bu sadece bu iş için bulaşmam pek doğru olmayacak gibi durmaktadır. Çünkü prensipler gereği her sınıf kendi işi ile ilgilenmelidir. Yani, tarih sınıfında doğal olarak ay 12 den büyük olamaz gibi koşulları ekleyebilirim fakat başka bir sınıfın engellemesi gereken bir atamayı tarih sınıfı içinde yapmamalıyım. En fazla bir değişkende değişiklik olduğu için bir event fırlatabilirim ama o da güzel bir çözüm olmaz. Bu durumda bu işi sanki Ogrenci sınıfından halletmeliymişim gibi fakat Tarih içindeki Yil özelliğinin değiştiğini yakalamam pek mümkün değil (pire için yorgan yakacak durumları saymıyorum).
Tam bu noktada dikkati diğer iki özelliğe (property) çekemk istiyorum. Örneğin benzer bir durum Ad özelliğinde olsaydı ve _ikinci karakter MARKDOWN_HASH02129bb861061d1a052c592e2dc6b383MARKDOWNHASH olamaz şeklinde garip bir istek olsaydı. Bu Ad özelliğini cihan.Ad = … demeden değiştirebilir miydim?
var cihan = new Ogrenci
{
Ad = "Cihan",
Soyad = "Yakar",
DogumTarihi = new Tarih {Gun = 3, Ay = 1, Yil = 1986}
};
cihan.Ad[1] = "X";Buradaki son satır hata verecektir. Özellikle doğrudan bellek erişimi gibi uçuk yollara gitmediğiniz sürece Ad özelliğine komple atama yapmadan bu değişikliği yapamazsınız.
Geri dönelim, bütün mesele aslında Tarih türünün değişmez olması gerekirken değişken (mutable) olarak tanımlanmasından çıkmaktadır. Kodu şu şekilde değiştirelim :
internal class Program
{
internal sealed class Tarih
{
public int Gun { get; }
public int Ay { get; }
public int Yil { get; }
public Tarih(int gun, int ay, int yil)
{
Gun = gun;
Ay = ay;
Yil = yil;
}
}
internal sealed class Ogrenci
{
public string Ad { get; set; }
public string Soyad { get; set; }
Tarih _dogumTarihi;
public Tarih DogumTarihi
{
get { return _dogumTarihi; }
set
{
if (value.Yil < DateTime.Today.Year - 130)
{
throw new Exception("Yaş 130 dan büyük olamaz");
}
_dogumTarihi = value;
}
}
}
private static void Main()
{
var cihan = new Ogrenci
{
Ad = "Cihan",
Soyad = "Yakar",
DogumTarihi = new Tarih(3, 1, 1986)
};
cihan.DogumTarihi.Yil = 1802;
}
}Bu durumda son satır artık hata verecektir. Bu durumda kullanıcı bu değişikliği şu şekilde yapmalı :
private static void Main()
{
var cihan = new Ogrenci
{
Ad = "Cihan",
Soyad = "Yakar",
DogumTarihi = new Tarih(3, 1, 1986)
};
cihan.DogumTarihi = new Tarih(gun: cihan.DogumTarihi.Gun,
ay: cihan.DogumTarihi.Yil,
yil: 1802);
}Kod bu şekilde değişince doğrudan DogumTarihi özelliğine bir atama olduğu için ilgili setter metotta değişiklik yakalanıp, kullanıcıya hata verilebilir. Ogrenci türünün ise değişmez olup olmayacağı da kullanılacağı senaryoya bağlıdır. Bir sınıf değişmez olduğunda işinizi görüyorsa onu değişmez yapın. Yine bir sınıf çok küçükse ve değişmez ise onu bu sefer bir yapı struct olarak değerlendirin. Neticede Tarih yapısı şu hali alır :
internal struct Tarih
{
public int Gun { get; }
public int Ay { get; }
public int Yil { get; }
public Tarih(int gun, int ay, int yil)
{
Gun = gun;
Ay = ay;
Yil = yil;
}
}Peki ama Ogrenci sınıfını değişmez yapmak isteseydim ve Tarih sınıfı harici bir kütüphaneden geliyor olsaydı? Bu durumda ne yapmak gerekirdi? Örnek kodu vereyim:
namespace Immutable
{
internal class Program
{
// Bu sınıfın bir .dll ile geldiğini ve değiştiremediğimizi varsayıyoruz
internal sealed class Tarih
{
public int Gun { get; set;}
public int Ay { get; set;}
public int Yil { get; set; }
}
internal sealed class Ogrenci
{
public string Ad { get; }
public string Soyad { get; }
public Tarih DogumTarihi { get; }
public Ogrenci(string ad, string soyad, Tarih dogumTarihi)
{
Ad = ad;
Soyad = soyad;
DogumTarihi = dogumTarihi;
}
}
private static void Main()
{
var cihan = new Ogrenci
(
ad: "Cihan",
soyad: "Yakar",
dogumTarihi: new Tarih {Gun= 3, Ay = 1, Yil = 1986 }
);
cihan.DogumTarihi.Yil = 1802;
}
}
}Burada Ogrenci sınıfını değişmez yapmaya çalıştıysam da hain Tarih sınıfının yazarı buna imkan vermemektedir. Aynı durumun dizilerde ve diğer referans tiplerinde de olması mümkündür. C# 'da bunu engellemek için maalesef bir koruma bulunmamaktadır (örnek: c++ const anahtar sözcüğü). Yapılabilecek en iyi kullanım aşağıdaki gibidir:
internal sealed class Ogrenci
{
public string Ad { get; }
public string Soyad { get; }
private readonly Tarih _dogumTarihi;
public int DogumTarihiGun => _dogumTarihi.Gun;
public int DogumTarihiAy => _dogumTarihi.Ay;
public int DogumTarihiYil => _dogumTarihi.Yil;
public Ogrenci(string ad, string soyad, Tarih dogumTarihi)
{
Ad = ad;
Soyad = soyad;
_dogumTarihi = dogumTarihi;
}
}
private static void Main()
{
var cihan = new Ogrenci
(
ad: "Cihan",
soyad: "Yakar",
dogumTarihi: new Tarih {Gun= 3, Ay = 1, Yil = 1986 }
);
cihan.Yil = 1802;
Console.ReadLine();
}Bu durumda orijinal Tarih nesnesini sakladığımız için sınıfımız dışarıdan gelen değişikliklere kapalı olacaktır. Fakat maalesef gerçek dünyada kullanacağımız sınıflar bu kadar yalın olmayabiliyorlar. Bu durumda kullanıcının erişim yöntemini biraz değiştirmeniz gerekecektir.
internal sealed class Ogrenci
{
public string Ad { get; }
public string Soyad { get; }
private readonly Tarih _dogumTarihi;
public T DogumTarihi<T>(Expression<Func<Tarih, T>> erisimFonksiyonu)
{
// return erisimFonksiyonu.Compile()(_dogumTarihi); yan etkisi var
var prop = (PropertyInfo)((MemberExpression)erisimFonksiyonu.Body).Member;
return (T)prop.GetValue(_dogumTarihi);
}
public Ogrenci(string ad, string soyad, Tarih dogumTarihi)
{
Ad = ad;
Soyad = soyad;
_dogumTarihi = dogumTarihi;
}
}
private static void Main()
{
var cihan = new Ogrenci
(
ad: "Cihan",
soyad: "Yakar",
dogumTarihi: new Tarih { Gun = 3, Ay = 1, Yil = 1986 }
);
var yil = cihan.DogumTarihi(t => t.Yil);
// var yil = cihan.DogumTarihi.Get(t => t.Yil);
Console.WriteLine(yil);
Console.ReadLine();
}Burada Linq'in kullandığı yönteme benzer bir kullanım yapmış olduk. Kullanıcıdan Tarih sınıfından bir nesne verildiğinde geriye bir şey dönmesini istiyoruz. Kodda oldukça performanslı çalışacak complie satırını kapatıp işi yavaşlatacak reflection yöntemine girişiyorum. Sebebi değişmezliği korumak çünkü kullanıcı isterse cihan.DogumTarihi(t => 1808); yazabilir veya daha kötüsü t üzerinde değişiklik yaptıracak bir metot üzerinden dolaştırmayı deneyebilir. Bu durumda yazılan ifadenin (expression) türü MemberExpression olmayacağı için hata verecektir. Burada performansı düşürdüğüm açıktır. Eğer bir önceki yöntemi uygulayabiliyorsanız onu uygulamanızını öneririm.
Peki ya koleksiyon tipleri? Bir dizi, bir kuyruk vs. olduğunda bunlar için ne yapmak gerekiyor? Bir önceki yöntem normal sınıflar için işe yararken koleksiyon tipleri yorucu olacaktır. Burada ise Microsoft devreye giriyor ve bize şöyle harika bir kütüphane sunuyor : https://msdn.microsoft.com/en-us/library/mt452182(v=vs.111).aspx
Bu kütüphanede neredeyse tüm koleksiyon tiplerinin değişmez karşılıkları bulunuyor. Kullanıcı bizim sınıfımızdan bir List aldığında .Add(...) methodunu yine çağrıabiliyor ama bu tıpkı string.Replace de olduğu gibi çalışıyor. Yani orijinal koleksiyonda hiç bir değişiklik yapmadan geriye yeni ve ilgili değişiklik yapılmış bir koleksiyon dönüyor. Mutlaka deneyin.
Bir kavram yazısının daha sonundayız. Özellikle değinmemi istediğiniz bir kavram varsa bana ulaşabilirsiniz.
Saolun hocam immutable olmanın gerçek amacı nedir kısaca ondan bahsetseniz çok mutlu olurum
Blog taşınırken yazı kaymış gitmiş. Düzenledim. Teşekkürler